مراقبت از بیمار حین حمله تشنج:

اقدام مناسب برای کمک به بیمار بستگی به نوع تشنج دارد. تشنج تونیک کلونیک بیشترین نیاز به مراقبت را دارد. در این موارد توصیه می شود به موارد زیر توجه کنید:

1. خونسردی خود را حفظ کنید.
2. حمله تشنج معمولاً کمتر از دو دقیقه طول می کشد و شما نمی توانید آن را متوقف کنید پس بهتر است صبر کنید تا حمله سیر خود را طی کند.
   
3. سعی نکنید فرد را بیدار کنید.
4. بیمار را به آرامی روی زمین بخوابانید و لباس های او را شل کنید.
5. سعی کنید اشیاء سخت، نوک تیز و داغ را که ممکن است سبب آسیب به بیمار شود را از اطراف او دور کنید. گذاشتن بالشت یا جسم نرم زیر سر می تواند سبب مراقبت از سر بیمار شود.                                                                                                                                              
6. بیمار را به پهلو بخوابانید تا ترشحات دهان خارج شود.
7. هرگز چیزی را با فشار میان دندانهایش قرار ندهید.                                                                     
8. بعد از حمله به بیمار فرصت دهید که استراحت کند و در صورت تمایل بخوابد.
9. در بیشتر مواقع تشنج بعد از یکی دو دقیقه متوقف می‌شوند ولی اگر تشنج بیشتر از چند دقیقه به طول بیانجامد و یا بیمار حملات مکرر تشنج داشته باشد حتما باید او را به بیمارستان رساند.                                                                                                                          
10. همچنین اگر بیمار برای اولین بار است که دچار تشنج می‌شود، لازم است بیمار را برای بررسی به نزدیکترین بیمارستان برسانید.

چگونگی تشخیص صرع و تشنج:

برای تشخیص نوع و علت تشنج، در وهله اول نیاز به کسب اطلاعات جامع از بیمار و شاهدان حمله تشنج است. بیمار باید شرحی از اولین احساسی که در زمان حمله به وی دست داده است و حالاتی را که حس کرده و بیاد می آورد ارائه دهد. شاهدان حمله باید تمام حالات و رفتار بیمار را توضیح دهند. آیا تمام حملات مشابه بوده اند یا هر بار به شکلی بوده است.

پس از گرفتن شرح حال و معاینات، با روش های آزمایشگاهی تشنج را بررسی می کنیم. مهمترین وسیله ارزیابی تشنج نوار مغزی است. نوار مغزی امواج الکتریکی تولید شده توسط سلولهای عصبی قشر مغز و همینطور کانون ایجاد تشنج را ثبت میکند.

 البته طبیعی بودن نوار مغزی دلیل قطعی عدم وجود تشنج نیست زیرا در برخی موارد علیرغم گرفتن نوار مغزی مکرر امواج الکتریکی صرع ممکن است قابل ثبت نباشد. در این موارد نوار مغزی با محرومیت خواب، یا نوار مغزی حین خواب، نوار مغزی با تنفس عمیق و تحریک نورانی نجام می شود. در مواریکه در مورد وجود صرع شک داشته باشیم و یا نیاز به تعیین کانون تشنج باشد، بیمار را بستری کرده و پایش طولانی مدت نوار مغزی و ثبت ویدیویی حالات بیمار بطور همزمان (LTM) انجام می شود. برای این کار بیمار در بخش مراقبتی ویژه بستری می شود و الکترودهای نوار مغزی روی سر وی ثابت می شود و حالات بیمار نیز از طریق دوربین ویدیویی بصورت همزمان ثبت می شود. برای اینکه در طی مدت بستری نتیجه بهتری حاصل شود باید حداقل 5 حمله تشنج رخ دهد تا نوار مغزی موقع تشنج با حرکات بیمار ثبت و مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین برای افزایش احتمال تشنج در طی مدت بستری که ممکن است چند روز طول بکشد از مقدار داروهای ضد تشنج مصرفی وی کاسته می شود.  

علاوه بر نوارمغزی، برای بررسی علت تشنج تشنج تصویر برداری مغزی (سی تی اسکن و یا ترجیحاً ام آرآی) و همینطور آزمایش خون انجام می گیرد.

برخی حالات ممکن است با تشنج اشتباه شوند که مهمترین آنها حالت سنکوپ، میگرن، تیک و اسپاسم های عضلانی، ریسه رفتن نوزاد، سکته مغزی و راه رفتن در خواب و حملات روانی شبه صرع هستند.

انواع تشنج:

بر حسب اینکه کانون اولیه شروع تشنج در کجای مغز باشد و امواج الکتریکی تشنج به نقاط دیگر مغز گسترش پیدا کند یا خیر، تشنج انواع مختلفی پیدا خواهد کرد. اگر امواج الکتریکی در همان محدوده اولیه تولید باقی بماند تشنج کانونی نام می گیرد و اگر به سایر نواحی دو نیمکره مغز گسترش یابد به آنتشنج عمومی می گویند.

تشنج کانونی: هر نقطه ای از قشر مغز می تواند کانون اولیه تشنج باشد.از آنجاییکه هر نقطه از مغز مسئول انجام کاری است، کانون تشنج در هر نقاط مختلف مغز نیز علایم متفاوتی دارد. اگر کانون تشنج در منطقه حرکتی صورت، دست یا پا باشد بیمار دچار حرکات پرشی و انقباضی در صورت دست یا پا می شود. اگر کانون تشنج در منطقه حسی باشد، بیمار دچار احساس گزگز، سوزن سوزن و یا داغی در صورت، دست و یا پا می شود. اگر کانون در منطقه بینایی که در پس سر است باشد، بیمار دچار نقاط نورانی و برق زدن را در جلوی چشم می بیند. اگر کانون تشنج در ناحیه گیجگاهی مغز باشد بیمار دچار حالات هیجانی، اضطراب، طپش قلب، ترس، احساس غم یا شادی و گاهی توهم بینایی، شنوایی و یا بویایی می شود. این حالات معمولاً چند ثانیه تا یکی دو دقیقه طول کشیده و بدون اینکه بیمار بیهوش شود خاتمه می یابد. پس از اتمام حمله بیمار تمام اتفاقات رخ داده را بیاد می آورد. به این نوع تشنج، تشنج کانونی ساده می گویند. اما اگر بدنبال این حالات بیمار دچار اختلال هوشیاری شود و پس از اتمام حمله، حوادث رخ داده را بیاد نیاورد به آن تشنج کانونی پیچیده می گویند. در تشنج کانونی پیچیده علاوه بر علایم فوق، بیمار ممکن است حالت خیرگی پیدا کرده و کارهای بی هدف و تکراری مثل ملچ ملچ کردن، حرکات جویدن، با لباس ور رفتن، در اطاق چرخیدن و ... را انجام دهد.

تشنج عمومی: در این نوع تشنج، امواج الکتریکی تمام قشر مغز را می گیرد. تشنج عمومی انواع مختلفی دارد اما معروفترین آنها تشنج عمومی تونیک کلونیک و صرع آبسانس است.

تشنج تونیک کلونیک (صرع بزرگ): در این حالت بیمار ناگهان بیهوش شده، روی زمین می افتد. ابتدا تمام عضلات بدن به حالت انقباض مداوم در آمده و فک قفل می شود. دست و پای بیمار به حالت جمع شده در سینه و یا کاملاً باز می شود. معمولاً چشم ها به یک سمت منحرف شده و صورت کبود می شود. بیمار دچار تعریق و خروج کف از دهان می شود. بعد از چند ثانیه کم کم تکان های شدید دست و پا و فک ایجاد می شود. کل حمله حدود یکی دو دقیقه طول کشیده و کم کم بدن به حالت سکون در می آید و تنفس عمیق می کشد و کبودی بر طرف می شود و بعد از چند دقیقه بهوش می آید. در طی حمله ممکن است زبان را گاز بگیرد و یا خروج بی اختیار ادرار داشته باشد.

صرع آبساس (صرع کوچک): این صرع بیشتر در کودکان بویژه در سنین مدرسه دیده می شود. در این نوع صرع کودک برای چند ثانیه هوشیاریش را از دست داده و حالت خیرگی پیدا می کند اما دچار سقوط نمی شود و حتی اگر چیزی در دستش باشد نمی افتد. بعد از چند ثانیه مکث، کودک هوشیاریش را بدست آورده و به کارش ادامه می دهد. در طی حمله ممکن است حرکات مختصر و ظریف در صورت و پلک دیده شود. بسیاری اوقات این صرع زمانی که کودک در مدرسه است، با جا انداختن کلمات در دیکته و یا مکث چند ثانیه ای موقع پاسخگویی شناسایی می شود. اگر تعداد حملات زیاد باشد ممکن است سبب اختلال یاد گیری و افت تحصیلی کودک شود. این صرع معمولاً تا سنین بلوغ ادامه یافته و در اغلب موارد متوقف می شود. در بسیاری از این موارد سابقه خانوادگی تشنج وجود دارد.

صرع میوکلونیک نوجوانان: این صرع که در دورانی نوجوانی شروع می شود اغلب از چند نوع تشنج تشکیل می شود. در بسیاری از موارد بیمار صبح که از خواب بیدار می شود دچار حرکات غیر ارادی پرش در دستانش می شود؛ بطوریکه اگر چیزی در دستش باشد پرت می شود. علاوه بر این حرکات پرشی که تشنج میوکلونیک نام دارد؛ ممکن است بیمار تشنج تونیک کلونیک یا آبسانس را نیز داشته باشد. اغلب سابقه خانوادگی تشنج را در این موارد می توان یافت. این صرع به بیخوابی بسیار حساس است بطوریکه اکثر اوقات حملات تشنج بدنبال بی خوابی تظاهر پیدا می کند.

تشنج و صرع چیست؟

تشنج یک نوع اختلال گذرای عملکرد مغزی است که در اثر تخلیه الکتریکی غیر طبیعی گروهی از سلولهای مغز ایجاد می شود.  این تخلیه الکتریکی سبب ایجاد علائم گوناگونی مثل از دست دادن ناگهانی هوشیاری، انقباض عضلات و یا تغییرات حسی و رفتاری در فرد می شود. این امواج الکتریکی غیر طبیعی همان چیزی است که ما آنرا در نوار مغزی ثبت می کنیم

. 

     زمانیکه فردی بدون عامل برانگیزاننده خاصی مثل افت قند خون، تب، کمبود کلسیم و... مکرراً دچار حملات تشنج شود، می گویند دچار صرع یا اپی لپسی شده است. بنابراین به مجرد یک حمله تشنج نمی توان گفت فردی به بیماری صرع مبتلا شده است. در مواردیکه تشنج در اثر عامل برانگیزاننده بروز کرده باشد با رفع آن علت مثلاً افت قند خون و یا کمبود کلسیم، حملات تشنج نیز متوقف می شوند. اما اگر بعد از رفع عوامل برانگیزاننده حملات تشنج بازهم تکرار شود آن موقع بیماری صرع مطرح می شود.

    احتمال بروز یک حمله تشنج در طول زندگی حدود 3/6% است در حالیکه شیوع صرع در حدود 0/6% است. بیشترین موارد شروع تشنج در دو انتهای سنی است یعنی سالهای اول تولد و بعد از 60 سالگی. در سالهای اول زندگی بیشترین علت تشنج، تشنج تب است. شیوع صرع در مردان بیشتر از خانم ها است.

کانال تلگرام: www.t.me/Ameli_Office

کدام نوع اینترفرون بهتر است:

   بطور قطع نمی‌توان گفت که یکی از انواع اینترفرون موجود بر دیگری برتری دارد. گر چه ترکیبات ریبف و بتا سرون که دوز بالاتری را با تواتر بیشتر فراهم می‌سازد، اثر قوی‌تری در کاهش عود داشته است؛ اما احتمال تولید آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده اثر دارو که از مشکلات عمده درمان با اینترفرون ها است با بتافرون و سپس ربیف بیشتر از آونکس بوده است.

کانال تلگرام: www.t.me/Ameli_Office

داروهای خوراکی بیماری ام اس

فینگولیمود (fingolomod):

این دارو با نام تجارتی Gilenya  اولین داروی خوراکی است که برای جلوگیری از حمله و پیشرفت بیماری ام اس مورد تایید سازمان غذا و داروی امریکا قرار گرفته است. فینگولیمود در بیماران مبتلا به ام اس که سیر حمله ای دارند مورد استفاده قرار می گیرد.

این دارو با اثر بر روی لنفوسیت‌ها مانع مهاجرت آنها از غدد لنفاوی و ورود آنها به مغز و نخاع می شود و از این طریق سبب کاستن از حملات بیماری می‌شود. فینگولیمود تا 54درصد سبب جلوگیری از حمله جدید و تا30 درصد مانع پیشرفت ناتوانی بیماران شده است. در مقایسه این دارو با آونکس دیده شده که فینگولیمود 52 درصد بیشتر از آونکس مانع بروز حمله جدید و در همین حدود پلاک جدید در  MRIشده است. این دارو بصورت کپسول‌های خوراکی 0.5 میلیگرم روزانه یک نوبت مصرف می شود.

با توجه به عوارض احتمالی این دارو، مراقبت های خاصی را قبل از شروع و در طی مصرف دارو باید انجام داد از جمله:

1.        ثبت نوار قلب قبل از شروع دارو و مراقبت قلبی و فشار خون تا 6-24 ساعت بعد از شروع دارو

2.        معاینه چشم پزشکی در ابتدا و سپس بصورت دوره ای

3.        آزمایش گلبولهای خون و کارکرد کبدی

4.        بررسی از لحاظ آبله مرغان. اگر کسی قبلاً واکسن آبله مرغان را نزده باشد یا به آن مبتلا نشده باشد و آنتی بادی ضد آن را در خون نداشته باشد باید ابتدا واکسن آبله مرغان را تزریق کند.

5.   معاینه پوست از لحاظ خال‌هایی که ممکن است مستعد تبدیل شدن به خال‌های بدخیم را دارند.

عوارض دارو:

شایع‌ترین عوارض این دارو سردرد، آنفلوانزا، اسهال، کمردرد، سرفه و افزایش آنزیم‌های کبدی بوده است. در صورت بروز تب و علایم عفونی و یا بی نظمی قلبی باید سریعاً به پزشک معالج مراجعه کرد. عارضه کمتر شایع اما مهم این دارو ایجاد بی‌نظمی و کندی ضربان قلب، عارضه چشمی و اختلال عملکرد و تنفسی و عفونت بوده است. این دارو را در زمان بارداری نمی‌توان مصرف کرد.

تری فلونامید (Triflunamide):

این دارو خوراکی با نام تجارتی Aubagio  در سال 2012 برای درمان بیماران مبتلا به ام اس با سیر حمله ای مورد تایید سازمان غذا و داروی امریکا قرار گرفت. تری فلونامید با مهار سلولهای ایمنی سبب مهار بیماری ام اس می شود. تری فلونامید تا حدود 32 درصد سبب کاستن از حمله جدید می شود. این دارو بصورت قرص های 7 و 14 میلیگرمی یک بار در روز تجویز می شود. دارو را می توان همراه با غذا یا با شکم خالی مصرف کرد. در ایران این دارو با نام تبازیو (Tebazio) عرضه شده است.

عوارض دارو:

شایعترین عوارض دارو اسهال، عوارض کبدی، تهوع، آنفلانزا و ریزش و نازک شدن مو است. با توجه به عوارض احتمالی انجام دوره ای آزمایش گلبولهای خونی و کارکرد کبدی و کلیوی و ثبت فشار خون ضروری است. در صورت بروز علایم تهوع، استفراغ، درد شکم، بی اشتهایی، خستگی، زردی پوست و چشم و تیرگی ادرار به باید پزشک معالج مراجعه کرد. مصرف این دارو در بیماران باردار ممنوع است لذا خانمهای متاهل باید از روش های جلوگیری از بارداری مناسب استفاده کنند و قبل از شروع دارو آزمایش بارداری داده شود. بعلاوه تا دو سال بعد از قطع دارو نیز بهتر است بارداری صورت نگیرد. مصرف این دارو در مردانی که قصد داشتن فرزند را دارند نیز توصیه نمی شود و آنان نیز باید در طی مصرف دارو از روش های مناسب جلوگیری استفاده کنند.

دی متیل فومارات (Dimethyl Fumarate):

این دارو با نام تجارتی Tecfideraدر سال 2013 برای درمان بیماران مبتلا به ام اس با سیر حمله ای مورد تایید سازمان غذا و داروی امریکا قرار گرفت. این دارو علاوه بر اثرات مهار سلولهای ایمنی، اثرات ضد اکسیدان نیز دارد که می تواند سبب محافظت بیشتر سلولهای عصبی مغز و نخاع شود.

            فومارات تا 49 درصد از احتمال بروز حمله جدید و تا 38 درصد از پیشرفت ناتوانی بیمار می کاهد. این دارو به صورت کپسول های ژلاتینی 120 و 240میلیگرمی برای مصرف دو بار در روز عرضه شده است. ابتدا در هفته اول مقدار 120 میلیگرمی هر 12 ساعت مصرف می شود وسپس به نوع 240 میلیگرم هر 12 ساعت تبدیل می شود. دارو را می توان همراه غذا میل کرد با اینکار از شدت برافروختگی ناشی از دارو کاسته می شود. دارو باید بدون جویده شدن قورت داده شود. درایران این دارو بنامهای Cinnotec و Diphosel و myellobiox در دسترس بیماران قرار دارد.

عوارض دارو:

شایعترین عوارض دارو برافروختگی و عوارض گوارشی شامل اسهال، تهوع و درد سر دل است. دارو ممکن است سبب کاهش تعداد گلبول های سفید شود. اگر نیم ساعت قبل از خوردن دارو آسپیرین بدون پوشش خورده شود از میزان گر گرفتگی و برافروختگی کم می شود. مصرف دارو در میانه غذا بویژه غذای چرب از شدت عوارض گوارشی دارو می کاهد. بمرور زمان از شدت این عوارض کاسته شده و تحمل دارو راحت تر می شود.