نورالژی عصب سه‌قلو

نورالژی عصب سه‌قلو یکی از شدید‌ترین دردهای صورت است. عصب سه‌قلو یا تری‌ژمینال که از سه شاخه فک تحتانی، فک فوقانی و پیشانی تشکیل شده است، حس تمام صورت را به مغز منتقل می‌کند. آسیب این عصب می‌تواند سبب حس درد در صورت شود.

 

 

 

نورالژی سه‌قلو در سنین بالای پنجاه سال و در خانم‌ها بیشتر رخ می‌دهد. 

در اکثر بیماران علت مشخصی پیدا نمی‌شود ولی تماس رگ با عصب در محلی که از ساقه مغز خارج می‌شود را عامل بروز درد در این افراد می‌دانند. رگی که در کنار عصب قرار گرفته باعث فشار و آسیب به عصب و دردناک شدن آن می‌شود. گاهی اوقات هم آسیب عصب در اثر التهاب و بیماری ام‌اس و یا تومورهای این ناحیه است.

 

درد نورالژی تری‌ژمو بسیار شدید و برق‌آسا و حالت تیرکشنده و مثل فرو کردن چاقو است. درد یکطرفه و در مسیر یکی از سه شاخه عصبی پیدا می‌شود. بیشتر موارد درد به گونه و فک فوقانی انتشار دارد ولی گاهی به فک تحتانی و موارد کمتری هم به شاخه پیشانی می‌زند. 

 

در بسیاری از موارد بیمار گمان می‌کند علت دردش آبسه و پوسیدگی دندان است و اقدام به کشیدن دندان می‌کند ولی درد ساکت نمی‌شود. حملات درد تیر کشنده با لمس صورت و حرف زدن و جویدن و گاه غذا خوردن و مسواک زدن تشدید می‌شود. بسیاری از مواقع نقطه‌ای در صورت وجود دارد که تحریک آن سبب شروع درد می‌شود. در بسیاری موارد مابین حملات درد تیر کشنده، احساس درد ملایم در صورت وجود دارد. 

 

تشخیص این نوع سردرد بر اساس شرح حال و نوع درد و معاینه است. برای بررسی علت باید تصویربرداری ام‌آر‌آی از مغز انجام شود.

 

قدم اول درمان نورالژی تری‌ژمو دارویی است که اکثرا از داروی ضد تشنج کاربامازپین یا اکس‌کاربامازپین استفاده می‌کنیم. گاهی اوقات نیز از داروهای دیگر مثل فنی‌تویین، باکلوفن و گاباپنین و تزریق بوتاکس استفاده می‌شود که البته موفقیت کمتری در کنترل درد دارد. 

 

در مواردی که پاسخ مناسب به درمان دارویی نداشته باشیم می‌توان از روش‌های تهاجمی‌تر مثل سوزاندن عصب با اشعه یا تزریق گلیسرول در محل ریشه‌های عصب کمک گرفت ولی میزان موفقیت کمتر و عود بیشتر نسبت به روش جراحی رفع اثر فشاری رگ خونی بر روی عصب در محل ساقه مغزی دارد. برای جراحی از پس سر به محل خروج عصب از ساقه مغز دسترسی پیدا کرده و بین عصب و رگ خونی تفلون قرار داده می شود تا ضربان رگ به عصب آسیب وارد نکند. 

 

انواع لرزش دست

لرزش شایعترین اختلال حرکتی است که بدلیل انقباض غیر ارادی و نوسانی عضلات ایجاد می‌شود. بیماری‌های مختلف از جمله بیماری پارکینسون، لرزش اساسی و لرزش دیستونی و داروها می‌توانند. سبب لرزش شوند که برای درمان مناسب باید از یکدیگر افتراق داده شوند.

مهمترین راه افتراق انواع لرزش معاینه بیمار است. 

 

اولین نکته در معاینه بیمار تعیین رابطه لرزش با حرکت و استراحت است. لرزش‌های استراحت آنهایی هستند که حداکثر شدت آنها در حالت استراحت و بدون انجام کار و حرکت است. مثلا در حالی که تلویزیون تماشا می‌کند و دست‌ها را روی لبه مبل تکیه داده، لرزش پیدا می‌کند. وقتی بی‌حرکت روی مبل نشسته و پاها را روی زمین تکیه داده است، پاها می‌لرزد. یا زمانی که صحبت نمی‌کند و حواسش نیست، فک می‌لرزد. 

 

 

لرزش‌ استراحت معمولا با شروع حرکت بلافاصله کم می‌شوند و بعد از چند ثانیه مجددا ممکن است شدت پیدا کنند. مثلا در حالیکه بی‌حرکت نشسته دست‌ها می‌لرزد، وقتی شروع به برداشتن قاشق می‌کند اول از شدت لرزش کم می‌شود و بعد چند ثانیه مجدد شدت پیدا می‌کند. یکی از زمانه‌هایی که لرزش استراحت در دست‌ها شدت می‌گیرد موقع راه رفتن است که ممکن است متوجه حرکت لرزشی ریتمیک در انگشتان دست شویم. البته این لرزش‌های استراحت با توجه بیمار کم می‌شود و برای مشاهده آن باید توجه بیمار به موضوع دیگری سوق داده شود. به محض آنکه بیمار متوجه می‌شود از شدت این لرزش‌ کاسته می‌شود.

لرزش استراحت می‌تواند نشانه‌ای از بیماری پارکینسون باشه که در اینصورت معمولا ابتدا از یک دست شروع و کم‌کم دست دیگر هم دچار لرزش می‌شود. لرزش استراحت در پاها و فک هم می‌تواند از نشانه‌های بیماری پارکینسون باشد. لرزش بیماری پارکینسون معمولا همراه با کندی حرکت و سفت شدن عضلات و کمی حالت خمیده پیدا کردن موقع رات رفتن است. 

 

لرزش ممکنه در حالت فعالیت باشه و با استراحت و بی‌حرکتی از بین برود. مثلا لرزش ممکنه وابسته به حالت دست باشد، با دراز کردن دست و حالت کشیده نگهداشتن دست‌ها ممکنه نوعی لرزش ظریف در دست‌ها مشاهده کنیم که لرزش وضعیتی گفته می‌شود و از شایعترین انواع لرزش است.

 

یکی از انواع شایع لرزش وضعیتی، لرزش فیزیولوزیک است. لرزش فیزیولوزیک دامنه بسیار کم و سرعت و فرکانس لرزش زیاد است و به همین خاطر خیلی ظریف است. این لرزش در شرایط فعالیت بیش از حد سمپاتیک دیده می‌شود مثل زمانی که فرد مضطرب و ترسیده است و یا خستگی و بی‌خوابی داشته و یا گرسنه است. گاهی اوقات در اثر مصرف زیاد قهوه و محرک‌ها و یا برعکس قطع داروی آرامبخش و یا الکل دیده می‌شود. برخی داروها مثل داروهای تنفسی، فلوکستین، والپروات هم سبب تشدید لرزش فیزیولوزیک می‌شوند. با رفع عوامل تشدید کننده این لرزش کاهش پیدا می‌کند.

 

برخی لرزش‌ها بیشتر موقع حرکت نمایان می‌شوند که به آنها لرزش‌های حرکتی گفته می‌شود و علل مختلفی دارند. یکی از شایعترین لرزش‌های حرکتی، لرزش اسانسیل یا اساسی است. این لرزش که اغلب در میانسالی شروع و با افزایش سن بیشتر دیده می‌شود معمولا سابقه خانوادگی هم دارند.

لرزش اساسی بیشتر در دست‌ها و نسبتا قرینه در هر دو دست و گاهی در سر و صدا نمایان می‌شود. لرزش اساسی بلافاصله با شروع حرکت شروع می‌شود و با نگهداشتن دست در حالت دراز در جلو و موقع غذا خوردن و بردن قاشق به سمت بشقاب و دهان و یا گرفتن لیوان در دست بیشتر می‌شود. اضطراب بویژه در جلوی نگاه دیگران بودن و خستگی و گرسنگی این لرزش را بیشتر می‌کند و بر عکس موقع استراحت لرزش از بین می‌رود. این لرزش با مصرف مقدار کمی الکل بصورت موقت کاهش پیدا می‌کند.

 

 

برخی لرزش‌ها موقع انجام کار و حرفه خاصی نمایان می‌شوند مثلا فقط موقع نوشتن و یا نقاشی کشیدن که به آنها لرزش فعالیتی خاص آن کار مثلا لرزش نویسندگان گفته می‌شود این لرزش بخاطر انقباض (دیستونی) غیر ارادی عضلات موقع انجام کار ایجاد می‌شود و در حالت معمولی و با کارهای دیگر وجود ندارد.

 

از انواع دیگر لرزش حرکتی، لرزش مخچه‌ای است که با انجام کار تشدید میشود. مثلا موقع انجام حرکت دنبال کردن وسیله‌ای با انگشت دست، هر قدر به هدف نزدیک میشود شدت لرزش و انحراف به اطراف بیشتر می‌شود این لرزش معمولا با مشکل تعادل در راه رفتن و انجام کارهای دستی همراه است. بیماری‌های مخچه مثل سکته، ام‌اس و یا علل ارثی آسیب مخچه سبب این نوع لرزش می‌شوند.

 

بیماری NMO

بیماری ان‌ام‌او یکی از بیماری‌های التهابی سیستم عصبی مرکزی شامل عصب بینایی، مغز و نخاع است. ابتدا این بیماری بنام پزشکی که اولین بار آن را معرفی کرد 《بیماری دویک》 گذاشته شد. اوایل این بیماری و بیماری ام‌اس را یکی می‌دانستند ولی کم‌کم مشخص شد که مکانیسم و علایم و شدت این بیماری تفاوت زیادی با ام اس دارد لذا بعدها نام NMOSD بر روی آن گذاشته شد.

 

در این بیماری آنتی‌بادی بر علیه سوراخ‌های عبور آب بنام AQP4، که روی سلول‌های آستروسیت نزدیک مجاری عبور مایع مغزی نخاعی و سد مغزی قرار دارند، تولید می‌شود. در حالیکه در بیماری ام‌اس حمله سیستم ایمنی به غلاف میلین و آسیب به این غلاف و نرون‌ها است که سبب علایم بیماری می‌شود.

 

بیماری NMOSD ممکنه با بیماری‌های خودایمنی دیگر مثل التهاب تیرویید، التهاب روده، بیماری‌های روماتیسمی همانند لوپوس و شوگرن همراه باشد.

 

شیوع این بیماری خیلی کمتر از بیماری ام‌اس است. در خانم‌ها حدود ده برابر آقایان رخ می‌دهد. بیماری بیشتر در میانسالی به بالا دیده می‌شود و در کودکان نادر است. برخلاف بیماری ام‌اس موارد خانوادگی این بیماری بسیار نادر است.

 

همانطور که از اسم بیماری مشخص است ویژگی بارز این بیماری التهاب عصب بینایی و التهاب نخاع است. التهاب عصب بینایی اکثرا شدید و با از دست رفتن بینایی یکطرفه نمایان می‌شود ولی ممکنه همزمان دو طرفه و یا یکی پس از دیگری رخ دهد.

 

التهاب نخاع که معمولا بخش وسیعی از نخاع را مبتلا می‌کند سبب فلج پاها یا چهار اندام و کاهش حس زیر محل ضایعه و از دست رفتن کنترل ادرار و مدفوع می‌شود. 

 

گاهی اوقات بیماری NMOSD با علایم سکسکه مقاوم به درمان و تهوع و استفراغ و سرگیجه بدلیل التهاب در قسمت عقبی بصل‌النخاع نمایان می‌شود

 

در موارد کمتر ممکنه درگیری هیپوتالاموس سبب اختلالات خواب آلودگی و اختلال هورمونی و افت فشار خون و کاهش سدیم خون شود.

 

تشخیص بیماری با علایم فوق و مشاهده درگیری و التهاب در عصب بینایی بویژه ناحیه کیاسما، درگیری بخش وسیعی از نخاع و یا برخی نواحی از مغز مطرح می‌شود و با اندازه گیری آنتی‌بادی ضد AQP4 در خون تشخیص قطعی می‌شود.

 

از آنجایی که التهاب و آسیب بافتی در بیماری NMOSD شدید است درمان پالس کورتن و یا پلاسمافرز را باید زود شروع کرد تا جلوی آسیب بیشتر گرفته شود. پاسخ به درمان و بهبودی در NMOSD خیلی کمتر از بیماری ام‌اس است و بسیاری از اوقات علی‌رغم تکرار پالس کورتن و پلاسمافرز باز هم بینایی و یا فلج اندام‌ها بصورت کامل بر نمی‌گردد.

 

از آنجایی که احتمال تکرار حمله در بیماری NMOSD زیاد است تمام بیماران باید درمان نگهدارنده و سرکوب سیستم ایمنی برای جلوگیری از حمله مجدد را دریافت کنند.

 

داروی ریتوکسیماب از اولین داروهایی است که برای پیشگیری از حمله استفاده شده است و بدلیل ارزان‌تر و در دسترس بودن همچنان بطور رایجی استفاده می‌شود. این دارو را ابتدا دو نوبت یک گرم به فاصله دو هفته و سپس هر شش ماه تزریق می‌کنند.

 

از داروهای دیگر که تاییده FDA را هم کسب کرده‌اند داروهای اکولیزوماب، این‌بیلیزوماب، راولیزوماب و ساترالیزوماب هستند که البته دسترسی به آنها مشکل و گران هستند.

ریتوکسیماب و قاعدگی

پرسش: 

 

بنده خانمی ۴۲ ساله هستم و از دی ماه ۱۴۰۲ مشکل التهاب نخاع پیدا کرده و تحت درمان هستم . دوبار آمپول ریتوکسی‌مپ را تزریق کردم و نوبت بعدی مرداد ماه امسال است. سوالی داشتم اینکه آیا در دوران قاعدگی میتوان از این آمپول استفاه کرد با توجه به اینکه این آمپول گفتند از هر شش ماه و سر وقت باید تزریق کنم

 

پاسخ:

 

بصورت کلی منعی برای تزریق ریتوکسیماب در دوران قاعدگی وجود ندارد اما ملاحظاتی در این زمینه وجود دارد. در بسیاری افراد تزریق ریتوکسیماب با علائمی از جمله تب، درد بدن، سستی و بی‌حالی همراه است و از طرف دیگر در برخی خانم‌ها قاعدگی با علائمی همانند ضعف و سستی، درد‌های شکمی و سردرد همراه است. همزمانی این دو ممکن است سبب تشدید این مشکلات شود.

 

بنابراین اگر واکنش‌های بعد تزریق ریتوکسیماب زیاد باشد و یا علائم دوران قاعدگی شدید باشد بهتر است از تزریق در این دوران صرف نظر کرد.

 

جمع آوری داروی Relyvrio

داروی سدیم فنیل‌بوتیرات که با نام تجاری Relyvrio در آمریکا و Albrioza در کانادا برای درمان بیماری ALS معرفی و تاییدیه اولیه سازمان غذا و داروی آمریکا را کسب کرده بود با توجه به اثربخش نبودن دارو در مطالعات تکمیلی، از بازار دارویی آمریکا و کانادا جمع‌آوری شد.