فلج بلز (bells palsy): اولین بار سرچارلز بل در قرن نوزدهم عصب صورت و علایم آسیب این عصب را تشریح کرد و پس از آن فلج با علت ناشناخته عصب صورتی را بنام وی نام گذاری کردند.
عصب صورتی عملکردی چندگانه دارد و آسیب آن سبب علایم متنوعی می شود. عضلات حالت دهنده صورت مثل بالا برنده ابرو، بستن پلک ها، خندیدن، سوت زدن و حرکات لب و دهان تحت کنترل این عصب هستند. بعلاوه حس چشایی قسمت جلویی زبان نیز از طریق عصب صورت منتقل می شود. ترشح بزاق و اشک نیز تحت کنترل این عصب است.
فلج بلز سالیانه در حدود 34-13 مورد از هر صدهزار نفر را مبتلا می کند و در هر جنس و نژادی هم رخ می دهد. احتمال بروز فلج بلز در حاملگی بویژه سه ماهه سوم و هفته اول بعد از زایمان بیشتر است و در بیماران دیابتی هم بیشتر است.
در اکثر وارد علت فلج بلز آلودگی با ویروس هرپس است. از عوامل دیگر آلودگی با ویروس های آبله مرغان و اوریون را می توان نام برد.
فلج بلز معمولاً ناگهانی و ظرف چند ساعت و یا یکی دو روز شروع می شود. در سمت فلج بیمار دچار افتادگی ابرو، عدم توانایی بستن پلک و بالا بردن ابرو می شود. شیارهای ابرو و صورت در سمت فلج صاف می شود و موقع صحبت کردن و خندیدن دهان و لب به سمت سالم کشیده می شود. گاهی اوقات از چشم چند سمت فلج اشکریزش پیدا می شود.
در برخی موارد بیمار دچار احساس کاهش حس چشایی در همان سمت زبان می شود. گاهی اوقات نیز بیمار نسبت به سر و صدا حساس شده و احساس ناراحتی پیدا می کند. در اغلب بیماران از دو روز قبل از فلج و یا همزمان با شروع فلج احساس درد در همان سمت صورت و پشت گوش ایجاد می شود.
در اکثر بیماران فلج بلز ظرف یک ماه بهبودی قابل ملاحظه ای پیدا می کند. هر قدر شدت فلج بیشتر باشد احتمال بهبودی کامل کمتر می شود. در این موارد برای بهبودی به چند ماه گاهی یکسال وقت نیاز است. در مواردیکه بهبودی با تاخیر رخ می دهد ممکن است عملکرد عصب صورت کاملاً به حالت قبل از فلج برنگردد و مثلاً با بستن پلک گوشه لب حرکت کند یا با جویدن و غذاخوردن دچار تعریق و حرکت پلک شود. گاهی اوقات هم انقباض غیرطبیعی و بدون اختیار در سمت فلج ایجاد می شود.
در اکثر موارد فلج بلز تکرار نمی شود اما در 15-7 % بیماران ممکن است فلج بلز در همان سمت یا سمت دیگر مجدداً رخ دهد.
درمان:
1- مراقبت از چشم: در موارد شدید فلج بلز امکان بستن پلک وجود ندارد و احتمال خشک شدن سطح قرنیه و آسیب به چشم وجود دارد. در این موارد نیاز به استفاده از قطره اشک مصنوعی برای مرطوب نگه داشتن سطح قرنیه چشم وجود دارد. شب ها نیز بهتر است با استفاده از پماد چشمی از سطح قرنیه چشم محافظت شود. استفاده از عینک در طی روز نیز در محافظت از چشم در مقابل جریان باد و گرد و غبار مفید است. بستن چشم با استفاده از وسایل محافظی نیز در مراقبت از چشم کمک کننده هستند.
2- کورتن: در هفته اول بروز فلج بلز بعلت ورم عصب و احتمال آسیب بیشتر عصب به خاطر همین ورم توصیه می شود بصورت کوتاه مدت از داروهای کورتیکواستروئیدی (کورتن) استفاده شود. استفاده از کورتن در هفته اول احتمال بهبودی کامل را بیشتر می کند.
3- داروهای ضد ویروس: از آنجائیکه در اکثر موارد علت فلج بلز عفونت ویروسی هرپس است در هفته اول بروز فلج بلز داروهای ضدویروس مثل آسیکلویر acyclovir گاهی اوقات تجویز می شود.
4- فیزیوتراپی: در مواردیکه در کوتاه مدت بهبودی کامل حاصل نشود با روش های فیزیوتراپی و تحریک الکتریکی می توان بهبودی را سرعت بخشید.
