سندرم پای بیقرار (restless leg syndrome)نام یکی از بیماریهای شایع مسبب اختلال شروع خواب است. در این حالت شخص وقتی برای استراحت یا خواب به رختخواب می رود دچار احساسات ناخوشایندی مثل درد، گرفتگی، مورمور، خارش و یا سوزن سوزن شدن در پاها می شود بطوریکه برای خلاصی مجبور است پایش را تکان دهد و یا چند قدم راه برود. این احساس با تکان دادن و یا راه رفتن بطور موقت فروکش می کند ولی با رفتن به بستر مجددا شروع می شود.
در برخی موارد علایم سندرم پای بی قرار از دوران کودکی شروع شود ولی معمولا بدلیل مختصر بودن تا دوران میانسالی تشخیص داده نمی شود و هر قدر سن بالاتر میرود بر شدت آن افزوده می شود.
علایم بی قراری معمولا در پاها حس می شود. گرچه در برخی ممکن است در دست ها نیز احساس شود. احساس بیقراری معمولا موقع استراحت و رفتن به بستر شدت میگیرد ولی در برخی موارد در طی روز و حین فعالیت هم وجود دارد.
سندرم پای بیقرار در اکثر مواقع سبب اختلال در شروع خواب و در نتیجه احساس خواب آلودگی و خستگی و کاهش تمرکز حواس طی روز می شود. اگر سندرم پای بیقرار با اختلال دیگری بنام تکانهای دوره ای پا در خواب (periodic leg movement)همراه شود بر شدت اختلال خواب افزوده می شود. زیرا تکانهای دوره ای پا در خواب سبب بیداری های مکرر ثانیه ای و کاهش شدید کیفیت خواب می شود.
شیوع سندرم پای بیقرار در جامعه حدود 2-15 درصد است و هر قدر سن بالاتر میرود شیوع آنهم بیشتر می شود. احتمال بروز این اختلال در خانمها حدود دو برابر آقایان است.
علت سندرم پای بیقرار در اکثر مواقع نامعلوم است گرچه اختلالاتی مثل اختلال مسیرهای دوپامینی در مغز و یا بهم خوردن تعادل یون آهن در مغز مطرح شده ولی هنوز به اثبات نرسیده است.
در بروز سندرم پای بیقرار عامل ژنتیک نیز نقش دارد بطوریکه موارد بروز این اختلال در یک خانواده بیشتر از جامعه می باشد. ژن های مختلفی با توارث اتوزومی غالب و مغلوب برای این اختلال شناسایی شده اند. مواردیکه شروع علایم سندرم پای بیقرار قبل از 45 سالگی باشد احتمال نقش عوامل ژنتیکی بیشتر می شود.
در بعضی از بیماران سندرم پای بیقرار در اثر بیماریها و یا مصرف بعضی از داروها و یا برخی عادات ایجاد می شود که در این موارد با رفع علت علایم بیقرای پاها نیز فروکش میکند.
از مهمترین علل ثانویه بروز سندروم پای بیقرار فقر آهن در بدن است. بخصوص در خانم ها که شیوع کم خونی ناشی از فقر آهن شایعتر است باید به این علت توجه خاص شود. از عوامل دیگر می توان کمبود فولیک اسید، منیزیوم و ویتامین ب12 را ذکر کرد. از علل دیگر می توان از نارسایی کلیه، نروپاتی دیابتی، فتق دیسک کمری و یا تنگی کانال کمری، بیماری های روماتیسمی نام برد. بعضی داروها بویژه داروهای اعصاب مثل فلوکستین و تری فلوپرازین و لیتیوم از عوامل بروز سندرم پای بیقرار هستند. داروی پروپرانولول نیز می تواند سبب بروز چنین اختلالی گردد. مصرف الکل و کافئین بویژه اواخر روز سبب تشدید این اختلال می شود. در طی حاملگی نزدیک به نیمی از خانم ها علایم سندرم پای بیقرار را تجربه میکنند. علایم این اختلال معمولا چند هفته پس از ختم بارداری فروکش می کند.
درمان:
برای درمان این اختلال در وهله اول باید به رعایت بهداشت خواب توجه کرد. اجتناب از مصرف مصرف چای، قهوه، کاکائو و استعمال دخانیات در اواخر روز در کاستن از شدت علایم بیماری موثر است. در صورتیکه امکان پذیر باشد البته پس از مشورت با پزشک معالج بهتر است داروهایی که سبب بروز این اختلال می شوند قطع گردد. ورزش بویژه ورزش های هوازی در کاستن از شدت علایم موثر است. اما باید توجه داشت ورزش نباید در اواخر روز و حوالی ساعت خواب باشد. در برخی بیماران دوش آب گرم یا سرد و گاهی وان آب سبب تخفیف علایم می شود. ماساژ پا با دست یا با دستگاههای ویبراتور هم سبب فروکش علایم می شود.
در مواردیکه سندرم پای بیقرار ثانویه به اختلال دیگری باشد در وهله اول باید بیماری اولیه درمان شود. مثلا اگر بیمار دچار فقر آهن و یا کمبود منیزیوم یا ویتامین ب 12 باشد ابتدا باید این کمبودها اصلاح شود. در مواردیکه علتی برای سندرم پیدا نشده باشد داروهای دوپامینی مثل پرامیپکسول و روپینیرول جزء انتخاب های اول درمان بودند اما چون مصرف طولانی مدت آن‌ها سبب تشدید علایم بیقراری پا و نیاز به بالا بردن مقدار دارو می شوند دیگر به عنوان خط اول درمان توصیه نمی‌شوند. داروهایی مثل گاباپنتین و پره‌گابالین در صورت نبود علت قابل رفع، مورد استفاده قرار میگیرند.
کانال تلگرام: www.t.me/Ameli_Office
