دیستونی (Dystonia) نام گروهی از اختلالات حرکتی است که در آن بیمار دچار انقباضات مکرر و غیر ارادی یک یا چند عضله در قسمتی از بدن یا در کل بدن می شود. بعضی از انواع دیستونی با شروع به حرکت ارادی تشدید شده و با استراحت برطرف می شوند ولی در برخی دیگر در حالت استراحت هم انقباضات غیر ارادی رخ می دهد. در برخی موارد انقباض غیر ارادی عضله فقط موقع انجام کاری خاص رخ می دهد که اصطلاحا کرامپ نویسندگان یا کرامپ شغلی گفته می شود. یعنی موقعی که مثلا شخص شروع به نوشتن می کند و یا شروع به نواختن موسیقی می کند عضلات دست منقبض شده و مانع کار می شود. اما در انجام کارهای دیگر مشکلی ندارد. گاهی اوقات بیمار متوجه می شود با لمس قسمتی از بدن می تواند مانع این انقباضات شود.
انواع دیستونی:
انقباض غیر ارادی عضلات و در نتیجه حرکات غیر طبیعی و غیر ارادی ایجاد شده بسته به اینکه در کدام قسمت بدن باشد اشکال مختلفی پیدا می کند. دیستونی ممکن است محدود به یک محل از بدن باقی بماند که معمولا نام همان نقطه بر آن نهاده می شود و یا چند اندام و یا منتشر باشد.
بلفارواسپاسم: وقتی انقباض غیر طبیعی در عضلات دور چشم که مسئول بستن پلک هستند رخ دهد سبب حالتی می شود که بیمار بصورت غیر قابل مهاری مکررا پلک می زند و یا در موارد شدیدتر گاه چنان پلک ها بسته می شود که سبب مشکل دید و بینایی می شود.
این حالت را اصطلاحا بلفارواسپاسم (Blepharospasm) می گویند. گاهی اوقات بیمار با لمس گوشه چشم می تواند مانع انقباض شود. این انقباضات در مواجه با نور شدید، استرس، تماشای تلویزیون و رانندگی بیشتر می شود.
اسپاسم یک نیمه از صورت(Hemifacial Spasm): در این حالت انقباضات مکرر و غیر ارادی عضلات یک طرف صورت سبب کشیده شدن مکرر گوشه لب و دهان به یک طرف می شود.
دیستونی فک: در این حالت انقباض عضلات فک و زبان سبب قفل شدن فک و یا حرکت زبان در دهان یا بیرون آمدن بی اختیار زبان می شود. این انقباضات سبب بروز مشکل در صحبت کردن و غذاخوردن می شود.
دیستونی گردن: در دیستونی گردن که شایعترین نوع دیستونی هم می باشد حرکت چرخشی گردن به یک طرف و یا به جلو و عقب رخ می دهد. معمولا دیستونی گردن با احساس درد در گردن همراه است و گاه حالت لرزش در سر و گردن هم پیدا می شود. به این دیستونی تورتیکولی اسپاسمودیک(Spasmodic torticollis) هم می گویند.
دیستونی ممکن است در دست و یا پا و یا عضلات ستون فقرات بروز کند که بصورت حرکات پیچیدن و باز و خم شدن دست و پا و تغییر حالت ستون فقرات دیده می شود. دیستونی ممکن است در همان محلی که شروع شده باقی بماند ولی گاهی اوقات هم دیستونی گسترش می یابد مثلا از پاها شروع و بتدریج سایر عضلات هم مبتلا می شود.
علت دیستونی:
در بروز دیستونی عوامل هم ژنتیکی و هم عوامل اکتسابی دخالت دارند. گاهی اوقات نیز علتی برای بروز دیستونی پیدا نمی شود. البته در موارد ژنتیکی ممکن است سابقه مشابه در فامیل وجود نداشته باشد که نشان می دهد یا یک جهش تازه رخ داده و یا قدرت ژن آنقدر نبوده که در همه خود را نشان دهد. بیماریهای متفاوتی می توانند سبب بروز اکتسابی دیستونی شوند از جمله این موارد می توان نرسیدن اکسیژن حین تولد، عفونت های مغزی در دوران جنینی و کودکی، زردی نوزادی در موارد دیستونی کودکان و ضربات مغزی، سکته های مغزی، رسوب مس، آهن و یا کلسیم در مغز و یا تومورهای مغزی، افت شدید قند خون و یا خفگی با گاز منواکسید کربن در بالغین را نام برد. گاهی اوقات دیستونی عارضه مصرف داروها است.
درمان:
برای درمان دیستونی از داروهای
مختلفی مثل تری هگزی فنیدیل، بی پریدین، تترابنازین، کلونازپام، لورازپام، مادوپار
و باکلوفن استفاده می شود. در مواردی که دیستونی محدود به چند عضله باشد تزریق سم
بوتولیسم در عضلات مبتلا سبب ممانعت از انقباض و حرکت غیر ارادی می شود. البته
تاثیر دارو حدود 3-4 ماه باقی می ماند و نیاز به تکرار تزریق دارد. توکسین
بوتولیسم بنام های مختلف تجاری مثل بوتاکس، دیسپورت و زئومین عرضه شده است.
در مواردیکه دیستونی چند اندام را گرفتار کرده باشد و در موارد مقاوم به درمان های دارویی تحریک الکتریکی مناطق خاصی از مغز (DBS) قابل انجام است. در این روش الکتروهایی در مغز قرار داده می شود که با تولید جریان الکتریکی سبب تحریک هسته های قاعده ای مغز و بهبود علایم می شود.
