صرع و بارداری و شیردهی

صرع و بارداری

بیماری صرع از شایعترین بیماریهای مغزی در خانمهای باردار است و آگاهی از اهمیت مراقبت قبل و حین و پس از بارداری اهمیت فراوان دارد.

 

باروری: بیماری صرع سبب مشکل باروری نمی شود ولی تمایل به بارداری و فرزندآوری نسبت به سایر افراد کمتر است. عوامل متعدد اقتصادی و اجتماعی در این کاهش تمایل نقش دارد. میزان فرزندآوری در کسانیکه از فنوباربیتال و والپروات استفاده می کنند قدری کمتر از سایر افراد است.

 

جلوگیری از بارداری: در بیماران صرعی همانند سایر افراد جامعه، کمی بیشتراز نیمی از موارد بارداری بدون برنامه ریزی و اتفاقی رخ می دهد. از طرفی میزان سقط و عوارض بارداری در موارد بارداری ناخواسته حدود دوبرابر موارد برنامه ریزی شده است. بنابراین برنامه ریزی برای بارداری و استفاده درست از روشهای جلوگیری اهمیت فراوان دارد. کاندوم و نزدیکی برنامه ریزی شده بیشترین احتمال بارداری ناخواسته و IUD کمترین احتمال را دارد. احتمال بارداری ناخواسته با قرصهای ضد بارداری 6-9 درصد است.

یکی از مشکلات بزرگ در بیماران صرعی تداخل اثر داروهای ضد صرع با داروهای هورمونی است. داروهای کاربامازپین، فنی توئین، فنوباربیتال، پریمیدون، اکس کاربامازپین سبب کاهش اثر قرص های هورمونی و افزایش احتمال بارداری ناخواسته می شوند. توپیرامات نیز با مقادیر بالای 200میلیگرم روزانه سبب کاهش اثر داروهای هورمونی جلوگیری از بارداری می شود. در این موارد بهتر است از مقادیر قویتر دارو که حداقل 50 میکروگرم اتینیل استرادیول دارد و یک روش کمکی دیگر استفاده شود.

از طرف دیگر استروژن موجود در قرص های جلوگیری از بارداری سبب کاهش مقدار لاموتریژن در خون و افزایش احتمال بروز تشنج می شوند.

 

اثرات بارداری بر مادر مبتلا به صرع: تشنج بزرگ هم برای مادر و هم برای جنین مضر است ولی تشنجات کوچک چندان ضرری ایجاد نمی کند. در اکثر اوقات مادران مبتلا به صرع بدون تغییر در شدت حملات، بارداری را به انتها می رسانند. مهمترین دلیل افزایش حملات تشنج در بارداری کاستن از مقدار دارو است.

بارداری سبب کاهش مقدار برخی داروهای ضد تشنج در خون مادر می شود و احتمال بروز تشنج را بیشتر می کند. بنابراین در قبل و طی بارداری اندازه گیری سطح خونی دارو ضرورت دارد و بر حسب نیاز مقدار دارو باید اضافه شود. بعد از زایمان مقدار دارو به اندازه قبل بارداری بر می گردد.

 

زایمان: گرچه بسیاری از خانمهای مبتلا به صرع تمایل به زایمان به روش سزارین دارند اما بیماری صرع دلیلی بر ارجحیت سزارین یا زایمان طبیعی نیست. اکثر بیماران می توانند زایمان طبیعی بدون مشکل داشته باشند. احتمال تشنج در طی زایمان حدود 2درصد است.

 

عوارض جنین و مادری: باید بدانیم که اکثر بیماران صرعی همانند سایر افراد بارداری و زایمان و فرزندان بدون مشکلی دارند. احتمال فشار خون بارداری و مسمومیت حاملگی (اکلامپسی)، سقط و تولد زودرس در مادران مبتلا به صرع بیش از سایر مادران است. بنابراین این مادران نیاز به مراقبت های بارداری منظم و دقیق دارند.

خطر نقص مادرزادی جنین در مادران مبتلا به صرع بیش از سایرین است. مصرف بیش از یک دارو، مقدار و نوع داروی ضد تشنج و مقدار کم اسید فولیک در مادر از عوامل مهم افزایش خطر نقص جنین هستند. بنابراین باید تمام خانمهای مبتلا به صرع که فعالیت جنسی دارند بطور منظم اسید فولیک مصرف مصرف کنند. اسید فولیک سبب پیشگیری از نقایص مادرزادی و اتیسم شده و سبب رشد بهتر تکامل کلامی نوزاد می شود.

شایعترین نقایص مادرزادی جنین، نقص دیواره قلب و نقص عضلانی و اسکلتی است. کاهش بهره هوشی و اتیسم نیز از عوارض احتمالی نوزادی می باشد. والپروات بیشترین خطر را برای عوارض جنینی دارد و مصرف آن در خانمهایی که احتمال بارداری دارند توصیه نمی شود. در مقابل لاموتریژین و لوتیراستام کمترین عوارض جنینی و تقریبا مشابه سایر افراد بدون مصرف دارو هستند و بهترین انتخاب درمانی برای خانمهایی است که تمایل به بارداری دارند.

تا سر حد امکان بهتر است درمان صرع با یک دارو انجام شود. سطح سرمی دارو قبل از بارداری و سپس ماهیانه در طی بارداری باید اندازه گیری شود.

شیردهی: شیردهی هم برای مادر و هم نوزاد بسیار مفید است و توصیه می شود تمام مادران مبتلا به صرع که تحت درمان با دارو هستند به شیردهی ادامه دهند. مقدار ورود بسیاری از داروها در شیر بسیار اندک است. بیشترین ترشح در شیر مربوط به زونیزامید، لاموتریژین بوده است. اما در مقایسه کودکانی که از شیرمادر مبتلا به صرع تحت درمان تغذیه شده اند در مقابل آنان که شیردهی را قطع کردهاند، بهره هوشی و رشد کلامی کودکان تغذیه شده از شیر مادر بالاتر بوده است.

کم خوابی و فراموشی یا کاهش مصرف دارو از عوامل مهم عود تشنج بعد از زایمان است. بنابراین کمک به مادر برای مراقبت از نوزاد و شیردهی کمکی در نیمه شب بجای تغذیه مستقیم از سینه مادر ضرورت دارد.

صرع و بارداری

 

یکی از نگرانی های بیماران مبتلا به صرع و تحت درمان دارویی ازدواج و بارداری است. در حدود نیمی از بیماران را زنان تشکیل می دهد و یکی از دغدغه های آنان بارداری و نگرانی از عوارض دارو برای جنین و احتمال توارث صرع به کودکان است. باید بدانیم که بیش از 90 درصد خانمهای مبتلا به صرع و تحت درمان داروهای ضد تشنج بارداری طبیعی دارند. با این وجود خانم هایی که قصد بارداری دارند با رعایت برخی نکات می توانند احتمال عوارض ناشی از دارو را بر روند بارداری و جنین کمتر کنند.

قبل از بارداری:

• حاملگی در بیماران صرعی ممنوع نیست ولی باید بدانیم که بهتر است زمان حاملگی برنامه ریزی شود و مشاورات پزشکی و تنظیم داروها قبل از وقوع بارداری انجام شده باشد. بیماران تحت درمان با داروهای ضد تشنج بویژه کسانیکه از داروهای کاربامازپین، فنی توئین، فنوباربیتال، پریمیدون، توپیرامات و اُکس کابامازپین استفاده می کنند اگر از قرص های هورمونی برای جلوگیری از بارداری استفاده می کنند باید بدانند که به علت تداخل دارویی از اثر قرص های هورمونی جلوگیری از بارداری کاسته می شود و احتمال بارداری ناخواسته زیاد است و بهتر است از روش های دیگر جلوگیری بهره گرفته شود.

• کمبود فولیک اسید در مادر خطر نواقص مادرزادی را در جنین زیاد می کند و این خطر در بیماران تحت درمان با داروهای ضد تشنج بیشتر است. لذا توصیه می شود تمام خانم های تحت درمان با داروهای ضد تشنج در سنین باروری، روزانه 0/4 – 0/8 میلیگرم اسید فولیک استفاده نمایند و از 1تا3 ماه قبل از بارداری تا انتهای سه ماهه اول بارداری روزانه 4 میلیگرم اسید فولیک مصرف شود.

• قبل از تصمیم گیری به بارداری باید با پزشک معالج مشورت شود. زیرا در برخی موارد که شرایط مهیا باشد می توان از مقدار دارو کاست و یا حتی دارو را قطع کرد و یا حتی می توان دارویی را که احتمال عوارض جنینی آن بیشتر است را با داروی کم عارضه تر جایگزین کرد. اما تمام این کارها باید قبل از بارداری باشد. زمانیکه بارداری رخ داد تغییر دارو مناسب نیست.

• از مصرف خودسرانه داروهای دیگر، قطع و یا کم کردن داروهای ضد تشنج اجتناب شود. زیرا این کار سبب بروز تشنج مکرر و مداوم و عوارض بیشتر برای جنین می شود.

مرحله بارداری:

• در طی دوره بارداری باید به طور مرتب مراقبت های پزشکی انجام شود. با روش هایی آزمایشگاهی و سونوگرافی در هفته های 14 تا 20 می توان از سلامت جنین و احیاناً نقوص سیستم عصبی و قلبی اطلاع حاصل کرد.

• حاملگی سبب تغییر متابولیسم داروهای ضد تشنج می شود و ممکن است بیماری که قبل از بارداری مشکلی نداشته است علیرغم مصرف همان میزان دارو طی بارداری دچار تشنج شود. لذا در طی دوره بارداری لازم است بطور مرتب مقدار دارو در خون پایش شده و اندازه دارو تنظیم شود.

• بسیاری از داروهای ضد تشنج بر روی ویتامین K که در انعقاد خون نقش دارد اثر کرده و احتمال خونریزی زایمانی و نوزاد را بیشتر میکنند. لذا توصیه می شود مادرانی که فنی توئین، فنوباربیتال و یا کاربامازپین مصرف می کنند طی سه ماه آخر از قرصهای خوراکی ویتامین کا استفاده کنند و به نوزاد بعد از تولد ویتامین کا تزریق می شود.

مرحله زایمان: بیشتر مادران باردار مبتلا به صرع می توانند زایمان طبیعی داشته باشند. احتمال وقوع تشنج طی بارداری و روز اول بعد از زایمان 1-2 درصد است. در کسانیکه در سه ماهه آخر حملات مکرر تشنج داشته اند یا دچار حمله تشنج با استرس می شوند انجام سزارین ممکن است مناسب تر باشد.

بعد از زایمان:

• بعد از زایمان مقدار داروها لازم است مجدداً برای شرایط عادی تنظیم شود زیرا تداوم همان مقدار دارو ممکن است سبب مسمومیت یا کمبود اثر دارو شود.

• مادر باید به میزان استراحت، آرامش، تغذیه و خواب خود توجه داشته باشد. عدم رعایت این مسایل احتمال تشنج در مادر را زیاد می کنند. در این زمینه کمک و همیاری همسر و سایر اعضاء خانواده ضروری است. بویژه در مواردیکه مادر هنوز حملات تشنج دارد باید از مادر و نوزاد بیشتر مراقبت کرد و در کارهایی مثل حمام کردن، نوزاد باید در جای مطمئن قرار داده شود.

• گرچه تقریباً تمام داروهای ضد تشنج وارد شیر مادر می شوند اما اکثر پزشکان معتقدند شیردهی برای مادرتحت درمان داروی ضد تشنج ممنوع نیست. عبور برخی داروها از شیر مثل فنوباربیتال و پریمیدون ممکن است سبب خواب آلودگی و بیقراری بیش از حد نوزاد شود که در این موارد می توان مدتی شیر دهی را قطع کرد.